‘Bağlantı’ adlı köşemde dijital dünyadaki önemli meseleleri ele almaya devam ediyorum.
Bu ay konuğum şair ve küratör Nihat Özdal.
Yalnız söyleşiden önce bir mevzuya özellikle dikkatinizi çekmek istiyorum. Taşların, kağıtların, duvarların üzerine yazılmış şiirler saklanırken söz konusu Metaverse evreni olunca mevzular değişir mi?
Nitekim eser ve dijital saha iç içe geçtiğinde ritim değişiyor. Bu bağlamda Nihat Özdal’ın Dalgalar Nasıl Oluşur? isimli eseri ülkemizde Metaverse üzerinden Nft olarak yayınlanan ilk şiir kitabı. Ayrıca çalışmada yer alan cümleler yapay zekâ katkılarıyla görsel olarak farklı bir sanat eserine dönüşüyor. Tüm bu durumların ışığında ortaya çıkan değişimleri, dijitalin yarattığı farklılaşmayı Nihat Özdal’a sordum.
Sözü uzatmadan söyleşiye bağlanalım.
İlker Cihan Biner: Şair, şiiri oluştururken doğrudan teknikle ilgilenir.. Dilin sınırları aşma deneyimleri devreye girer. Diğer bir deyişle; teknolojinin alanına geliyoruz.
Şiir ve teknoloji bağlantısı hakkında ne düşünüyorsunuz?
Dünyada yavaşlık ile ilgili bir akım var. Bu akımın simgesi bir salyangoz. Salyangozun kabuğu özünü korumak, ilerleyişi ardından iz bırakmak ile ne kadar ilgili ise antenleri de dünyayı algılamak, gelişmeleri takip etmek ile o kadar ilgili. Yavaşlık ile ilgili çoğu alt başlığın içindeyim, buna ‘yavaş edebiyat’ da dahil. Teknoloji özellikle daha genç kuşakta bizden daha hızlı ilerliyor. 10 – 18 yaş arasında hemen hemen herkesin bir avatarı var. Antenler biraz burada devreye giriyor. L.M. Sacasas ‘teknolojik hayal gücü; gerçekliği, onu oluşturan parçalara böler’ der. Değiştirilebilir bileşenleriyle, makine, bir tür usta metafor haline geldiğinde; teknolojik hayal gücü, şiirsel hayal gücünü, bütünün içine aldığı kısımları görür. Şiirin çoğu zaman bizi ilişkileri görmeye iten metafor ve mecaz yoluyla çalıştığını düşünün. Şiirle, gerçeği bölerek değil, bir araya getirerek anlarız.
İlker Cihan Biner: Şiir yazan yapay zekâ Deniz Yılmaz’ı bilirsiniz. İnsan merkezcilik hakkında düşüncelerinizi merak ediyorum. Deniz Yılmaz’dan gördüğümüz üzere bir yapay zekâ da şiir yazabiliyor. Yani bir şiiri illa insan mı yazabilir?
Maori kabilesinin ataları olarak kabul ettikleri Whanganui nehri için verdikleri mücadelede ben de nehirlerden taraftım. Bu mücadele sonucu insanların sahip olduğu yasal haklar ilk defa bir nehre verildi. Nehirlerin, kuşların, balıkların, otların tarafında birisi olarak insan merkezci düşüncenin de dışındayım.
(Fotoğraf: Nedim Atilla)
İlker Cihan Biner: İlk şiir kitabınızın adı Google’dan Önce. K24’te Betül Dünder’e verdiğiniz söyleşide (1) Google’dan Sonra adlı kitaplaşmamış eserlerinizden söz ediyorsunuz. Bununla ilgili bir proje var mı? Aynı zamanda ‘sonra’ kelimesi bir belirteç ve neye gönderme niteliğinde? Teknoloji ile bağlantısı söz konusu mu?
Google’den Sonra benim ilk kitabım olabilirdi. Görsel şiir akımı içinde “iş”ler üretiyordum. Henüz kitaplaşmadı. Gözün verili imkânlarına, teknolojinin yazmak ile ilgili fonksiyonlarına bir alternatif yaratmak üzere hem Türkiye’de hem yurtdışında görsel şiir sergileri de yaptım.
Şiir okumanın farklı formları olabilir, son kitabım Koku’da da bu var, burnumuzla da şiir okuyabiliriz, kulağımızla, tenimizle de…
İlker Cihan Biner: Teknoloji meselesini Dalgalar Nasıl Oluşur kitabınıza bağlamak istiyorum. Metaverse’de NFT olarak hayat bulan bir eser. Bu çalışmanın oluşum sürecini bizlere anlatır mısınız?
Beykoz Kundura Fabrikası’na davet edildiğim bir konuşmada, boğazın dalgalarına farklı açılardan bakma fırsatım oldu. Bir dalganın oluşumu, ilerleyişi, bitişi, bununla ilgili medya verileri şiirdi. Dalgalar ile ilgili verilerden başlayarak yazdığım metinleri, sanatçı Ecem Dilan Köse yapay zekâ marifeti ile yorumlayarak dijital bir sanat eserine dönüştürdü. Bu metinleri ayrıca blok zincirinde dolaşıma soktuk. Bir edebiyat metninin yapay zekâ ile yorumlanması ülkemizde ilk örnek.
İlker Cihan Biner: NFT’de takip ettiğiniz şairler, yazarlar var mı?
Ana Maria Caballero, Sasha Stiles, Kalen Iwanmoto, Rose Jackson…
İlker Cihan Biner: Sizce şiir NFT ağına sızdı mı? Yoksa zorunlu bir kayma mı söz konusu?
Yayıncılıkta kâğıt maliyetleri odağında krizi düşününce zaman damgalı sahiplik kaynakları olan, doğrudan yazarın/şairin yönettiği bu ağ bir alternatif olabilir. Rac ve Reisinger’in şiirlerinin bu ağ üzerinden 75.000 dolara satılsa da bu kolay yayınlanma/yayınlama durumu da riskler taşımıyor değil…
1) Betül Dünder’in Nihat Özdal’la yaptığı söyleşi: https://t24.com.tr/k24/yazi/nihat-ozdal-la-dalgalar-nasil-olusur-a-dair-soylesi,3643
