Köşemde ilk yazım olduğu için bir ufuk ortaya koyma derdiyle başlayacağım.
Başka bir deyişle; dünyayı anlama ve değiştirme gücünün yolları perspektifler yaratma ile ilişkili. Bu durum için bir sorunu ele alış biçimi, sınır deneyimlerinden seslenme, yöntemler geliştirme önemli. Elbette yatay, etkileşimli dikişler diyebileceğim disiplinlerarasılık ufuk oluşturma mevzusunda değerli bir konumda.
Geniş ve derin bir çerçeve çizmeye çalışmamın sebebi; köşemde işleyeceğim dijital formlarla da dolaşık halde yaşamamızla ilişkili.
Üstelik Nft, Metaverse gibi mevzulara dair gezintiye çıkmanın bir zorluğu var. Çünkü değişimleri takip etme, olguları toplayabilme ya da sorgulama işlemleri, ortaya çıkan yeni üretimlere bakış geliştirme ciddi bir dikkat, incelik gerektiriyor. Ayrıca bu Foucault’nun aktüel diye işaret ettiği güncelin fotoğrafını çekme mevzusuyla ilişkili.
O halde ‘Paralaks’ sergisinin küratörü Derya Yücel ile bir söyleşi yapmanın anlamlı olduğunu söyleyebilirim. Sergideki çeşitlilik tartışmaya değer. Nitekim Derya Yücel ‘Paralaks’ın bir Nft mi yoksa dijital sergi mi sorusuna verdiği parlak cevap söyleşinin bıçak sırtı noktalarından biri.
Sergide yer alan sanatçıların aynı zamanda Nft dünyasında da var olduklarının altını çizelim.
Müze Gazhane’de gerçekleşen bu sergide 15 sanatçı var: Aviz, Selçuk Artut, Kerim Atlığ, Backtopoints, Büşra Çeğil, Aslı Dinç, Ahmet Rüstem Ekici, Çağatay Güçlü, Ahmet Said Kaplan, Balkan Karışman, Hamza Kırbaş, Osman Koç, Ecem Dilan Köse, Sam Sipahi, Hakan Sorar.
Demokratik de diyebileceğim, derin perspektiflerde manzaralar sunan ‘Paralaks’ 20 Mayıs’a kadar devam ediyor.
O halde serginin küratörü Derya Yücel’e bağlanalım. Nft ve paralaks kavrayışının ilişkisini bir de ondan dinleyelim.
(Fotoğraf: Alp Esin)
İlker Cihan Biner: Paralaks sergisi bir görüş mü yoksa manzara mı sunuyor? İki kavrayışı bir arada düşünebilir miyiz?
Derya Yücel: Bu sergi ile paralaks, bireyselden toplumsala, “ben”den “öteki”ne ve özne-nesne ayrı(msız)lığının ilişkilenmesindeki sapmalara dokunuyor. Bu dokunuşlar üzerinden çatlaklar ve boşluklarda gezinmeye ve optik- metaforik düzlemden geçerek fiziksel mekândan sanal evrene yolculuğuna devam ediyor. Paralaksa, hız ve tüketimin getirdiği, kültürel kapitalizm çemberindeki toplumsal kaymaların yarattığı belirsizliklere, kişisel algı, eylem ve görüş sapmalarımıza gönderme yapan bir kavram olarak yaklaşıyoruz. Dolayısıyla paralaks bir “manzara” sunuyor. Hepimiz geniş bir perspektifte bu manzaranın içinde geziniyoruz. Değişimin içinde, ortasında ya da kıyısında olalım, hepimizi içine çeken bazen mas eden bazen de dışarı püskürtmeye çalışan bir manzara bu. Çünkü bu manzarada sapma, hata anlamı da taşıyor. Biz buna hata değil, çok ihtimalli gerçeklik imkanları olarak yaklaşabiliriz.
İlker Cihan Biner: Sergideki sanatçı seçimlerinde özellikle ölçüt aldığın mevzular oldu mu? Paralaks kavramıyla kurdukları ilişkilere göre mi seçimlerle yaptın?
Derya Yücel: Paralaks, oldukça geniş bir yelpazede okunabilecek bir kavram. Bakış açısı, öznellik, gerçeklik, algı, mekân, zaman kavramları çerçevesinde görsel kültür, mimari, felsefe, astronomi ve psikanaliz gibi farklı alanlara dair bir metafor Paralaks. Dolayısıyla, sergiye katılan sanatçıların kişisel pratikleriyle paslaşan meseleler bunlar. Sanatçı seçiminde de kavramsal çerçeveye yönelik davetlerimde ölçüt değil ama ortaklıklar /ilişkiler olarak bakıyorum. Bu ortaklık da dijital sanat pratikleri ile uğraşan, dijital kültür içinde disiplinler arası çalışan ve NFT dünyasında var olan ağırlıklı olarak genç kuşak sanatçılarla bir iş birliği diyebiliriz.
İlker Cihan Biner: Eserleri sergileme pratiklerini sormak istiyorum. Sergi mevcut dijital eserlerin Nft ağına katılmasıyla (OpenSea) vücut buluyor. O halde sergiye gelen insanların bu eserleri deneyimleme süreçlerine dair ne düşünüyorsun? Aslında bu bir dijital sergi mi?
Derya Yücel: Fiziksel mekânda dijital bir sergi evet. Müze Gazhane’nin C Galerisi’nde 3 odaya yayılmış olan 16 ekran üzerinden izlediğimiz hareketli görüntü, dijital animasyon, yazılım, holofan, 3D modelleme olarak üretilmiş dijital işler. Yeni medya sanatı uzun zamandır izleyiciyle karşılaşıyor, ayrıca artık gündelik yaşamın ayrılmaz bir parçası olan teknoloji ve onun dili insanlara artık çok aşina geliyor. Bu anlamda “deneyimleme” o çok imtina edilen “bu sanat mı? Ben anlamadım?” gibi refleksler yerine daha tanıdık, daha kapsayıcı ve daha meraklı bir bakışa yöneliyor. Paralaks, NFT’de OpenSea’de bir sergi koleksiyonu olarak var. Bu sonsuzluk evreni, fiziksel ve mekânsal hatta zamansal sınırların aşılması anlamında muazzam bir olanak.
Milyonlarca insanla, istediğiniz an karşılaşma potansiyeli, işte alternatif bir varoluş burada başlıyor zaten. Bu evren, farklı perspektif ve deneyimlerin yarattığı bir sonsuz ihtimaller okyanusu…
İlker Cihan Biner: Daha önce müzede gerçekleşen bir Nft sergisi oldu mu? Sanırım Paralaks ilk olma özelliği taşıyor?
Derya Yücel: Evet, “Paralaks” kamusal bir müzede gerçekleşen küratöryel olarak kurgulanmış ilk Nft sergi olabilir. Nft sergileri küresel anlamda çok yeni değil, araçlar/ortamlar hızla gelişiyor, teknolojinin baş döndürücü hızını düşünürsek biz de bir geçiş süreci içindeyiz. Dolayısıyla burada ilklerden söz etmek çok anlamlı olmayabilir. Sanat piyasası ya da kurumsal sanat sistemi içinde görünür olmaya başladı sadece. Alternatif olanın “sisteme” katılması mevzusu var ama işte sistemi dönüştürecek olan da bu katılımın kendisi.
Röportajın sonuna geldiğimizde ‘Paralaks’ sergisinin yaratıcı düzlemde ortaya çıktığını söyleyebilirim. Mimarlık, queer yaklaşımlar, gerçeklik gibi farklı gibi görünen ama birbirine düğümlenen bir manzara söz konusu. Sergi esasında mikro kozmos olarak da görülebilir.
Sonuç olarak ‘Paralaks’ görülmeyi bekliyor.
İlker Cihan Biner
