New York Magazine’in sanat eleştirmeni Jerry Saltz, yeni medya sanatçısı Refik Anadol’un New York’taki Museum of Modern Art’taki (MoMA) Unsupervised sergisini eleştirmişti. Uzun süredir aralarında süregelen tartışmaya sosyal medya platformu X’te yenisi eklendi.
Salt, geçtiğimiz Şubat ayında Unsupervised sergisini eleştiren bir yazı kaleme almış ve Instagram hesabında “Bu hiçlik nihayet kapandığından, vasatlığıyla ilgili incelememi okumak için profilimdeki linke tıklayın. (Hatta kafanız dolu olmadığında eğlenceli bile olabilir)” diye yazan eleştirmene Anadol’dan yanıt gecikmedi. Saltz’a cevap yazan sanatçı, “Kapıları aç Jerry! Bu beni aşıyor! Biz bilgisayarlar, algoritmalar, kod, veri ve yapay zekâ ile çalışan dijital sanatçılarız. Sizi seviyoruz ve siz de bizi sevmek ve saygı duymak zorundasınız. Teşekkürler!” demişti. Vulture’da yayımlanan yazıda sergiyi ‘yarım milyon dolarlık bir ekran koruyucusu’na benzetmişti.
Buna karşılık “Instagram’da Unsupervised eleştirinin yapay zekâ versiyonlarını paylaşacağım. Eğlenceli olacak” diye yazan sanatçı Refik Anadol Twitter’da, İngilizce olarak “Sevgili yapay zekâ ile çalışan sanatçı dostlar, yapay zekâ ile üretilen sanatın sanat olduğunu artık teyit edebilirim. MoMa’daki eserimiz üç önyargılı sanat eleştirmeni tarafından, birbirine benzeyen sığ açıklamalar ve çarpıcı başlıklarla değerlendirildi. Aynı zamanda, gerçekten araştırmacı altı eleştirmen ise derinlik ve anlam için baktı” notunu paylaşmıştı. Sonrasında ise “Bu tweet’i anlamayanlar olmuş. Demek istediklerim; yeniliğe, değişime, geleceğe karşı olanlara! Sanat şudur/budur diyerek kapıları yüzeysel önyargılarla tutanlara! Elitist üslup ile yeni akımların önünü durdurmaya çalışanlaradır!” diye yazmıştı.
Refik Anadol’dan Saltz’a Yanıt: “Bir gün de sizin işlerinizi tartışalım!“
Jerry Salt, Instagram’dan Anadol’u eleştirmeye devam etmişti. Şimdi ise bu paylaşımlara Refik Anadol’dan yine bir yanıt geldi. Saltz, Anadol’un eserleri hakkında “Müziği keserseniz sadece sıradan bir ekran koruyucu” dedi. Anadol ise “Ben herkesim, sen hiç kimse değilsin” ifadelerini kullandı.
Saltz, Refik Anadol’un ABD’deki sergisiyle ilgili “Refik Anadol’un milyonlarca dolarlık sıkıcı vasat gösterisi, derme çatma ve aynalardan oluşan bir salondan ibaret. Kısaca yutturmaca sanatını değiştiriyor. Müziği keserseniz sadece sıradan bir ekran koruyucu. Bana hava hoş. Bütün sanatçıların başarılı olmasını isterim. İyi, kötü ve çok kötü” mesajını paylaştı.
Your words has no meaning to me @jerrysaltz you never talked to me, never visited my studio, no idea who i am, why and how I create art. But Let me tell you; I create my work from my heart! And to learn it you have to WORK, you have to RESEARCH! You have to TALK! The world you… https://t.co/3sYCMB66fb
— Refik Anadol (@refikanadol) November 23, 2023
Refik Anadol’dan ise yanıt gecikmedi:
“Sözlerinin benim için hiçbir anlamı yok. Benimle hiç konuşmadın, stüdyomu hiç ziyaret etmedin, kim olduğuma, neden ve nasıl sanat yarattığıma dair hiçbir fikrin yok. Ama şunu söyleyeyim, eserlerimi kalbimle yaratıyorum! Ve bunu öğrenmek için ÇALIŞMALISIN, ARAŞTIRMALISIN, KONUŞMALISIN! Geldiğiniz dünya değişti! Yeni dünya aydınlık, yeni dünya kapsayıcı, yeni dünyanın kapıları yok! Ben, benim topluluğumu ifade ederim! Herkes, herhangi biri, her yaş ve her kültür için sanat yapıyorum! Ben herkesim! Sen hiç kimsesin!”
Saltz ise arka arkaya attığı twitter’lerde şu yanıtları verdi:
This is me. Much better than @refikanadol pic.twitter.com/FoQfaA8I5V
— Jerry Saltz (@jerrysaltz) November 24, 2023
By @cemhah
“Canlarım, hakkında yazmadan önce asla ‘sanatçıyı ziyaret etmem’. Hakkında yazmadan önce asla sanatçıyla konuşmam. Ayrıcalıklı olmayan diğer izleyiciler gibi ben de olabildiğince özgür ve doğru tepki vermek istiyorum. Kendi başıma. Gördüğümü söyleyeceğim. Eğer aynı fikirde değilsen tamam.”
Saltz ayrıca “Refik Anadol’un çalışmalarını sevmiyorum ve nedenini de tam olarak söyledim. Yapay zeka sanatını seviyorum. Tüm araçları ve teknolojileri seviyorum! Ben yalnızca bir sanatçının eserini malzeme ve araçlarıyla ilgili olarak eleştiriyorum. Siz onu seviyorsanız bu sizin için güzel. Ben vasat buluyorum” diye ekledi.
Saltz, arka arkaya tweet’lerinde Anadol’un çalışmalarına benzer bir görüntü paylaştı. Paylaşımı, Anadol’un eserine kendini yerleştirmesiyle dikkat çekti. “Bu benim. Refik Anadol’dan çok daha iyi” notuyla paylaştı.
And people don’t know that we are NOW in a beautiful dialogue with @jerrysaltz ! 🙂 Thank you all so much for joining that public dialogue. Wishing every artist practicing in digital space my very best! This is how we grow, all together. Future is bright!
— Refik Anadol (@refikanadol) November 24, 2023
Anadol, Saltz’a X’ten yanıt verdiği son mesajında Saltz’ı stüdyosuna davet etti: “İnsanlar ŞİMDİ Jerry Saltz ile güzel bir diyalog içinde olduğumuzu bilmiyorlar! Bu kamusal diyaloğa katıldığınız için hepinize çok teşekkür ederim. Dijital alanda çalışan her sanatçıya en iyi dileklerimi sunuyorum! Bu şekilde hep birlikte büyüyoruz. Gelecek parlak!” yazdı.
“Bilgi Sahibi Olmadan Fikir Sahibi Olmak”
Sevgili dostlar, ülkemizin kötü kaderi “bilgi sahibi olmadan, fikir sahibi olanlar”, sanat kritiğine verdiğim cevabı “eleştiriyi hazmedemedi” olarak algılamışlar. Aslında bunun stratejik olduğunu, yapay zekâ + dijital sanatın dünya literatüründe tartışıldığını da o güzel… pic.twitter.com/oSH82VkBaI
— Refik Anadol (@refikanadol) November 25, 2023
Refik Anadol, sonraki paylaşımında ise, “Sevgili dostlar, ülkemizin kötü kaderi ‘bilgi sahibi olmadan, fikir sahibi olanlar’, sanat kritiğine verdiğim cevabı ‘eleştiriyi hazmedemedi’ olarak algılamışlar. Aslında bunun stratejik olduğunu, yapay zeka+dijital sanatın dünya literatüründe tartışıldığını da o güzel akıllarıyla kavrayamamışlar. Hatta Jerry ile post sonrası barıştığımızı ve dijital sanat için pozitif fikirleri ve daha fazlasını da hayal edememişler. Diyaloğumuzun üçüncü kişileri; bir gün de sizin işlerinizi tartışalım be! Buralar sizsiz olmuyor” ifadelerini kullandı.
Sanatçı ve eleştirmen arasındaki sular durulacağa benzemiyor ve tartışma uzun süredir devam ediyor. Konu hakkında ise MSGSÜ Sanat Tarihçisi Osman Erden X’te şöyle bir hatırlatma yaptı:
“Refik Anadol ve Jerry Saltz arasındaki polemiğe dair sanat tarihinden bir anekdot… 1877’de John Ruskin James Whistler’ın ‘Nocturne in Black and Gold, The Falling Rocket’ isimli resmi için çok ağır bir eleştiri yazısı (halkın suratına boya fırlatmış gibi ifadeler) yazar. Whistler toplumdaki saygınlığının zedelenmesini gerekçe göstererek Ruskin’e dava açar. Mahkeme Whistler’ı haklı bulur. Ruskin bir daha eleştiri yazısı yazmaz. Whistler ise mahkeme masrafları yüzünden iflas eder. Edward Linley Sambourne’ün konu hakkındaki karikatürü (The Punch 7 Aralık 1878)”
Sanat dünyası da bu tartışmayla ikiye ayrıldı. Kimisi Jerry Saltz’ı “eski kafalı” bulurken, Anadol ise “cevapları Fazıl Saylılaşmaya başladı” şeklinde eleştirildi.
