Bu hafta NFT Person of The Week köşemizin konuğu Ender Diril.
Ender Diril, kariyerine 2002 yılında dijital sanatçı olarak başlıyor. Kozmik korku ve bilim kurgu filmlerinin her zaman büyük bir hayranı olan Diril’in en büyük ilham kaynakları Commodore 64 ve Amiga 500 oyun kapakları, 80’lerin bilim-kurgu/fantezi filmleri ve macera oyunları. Pandemi döneminde farklı yapay zekâ araçlarıyla çalışmaya başlıyor ve hayal dünyasındaki kompozisyonları hayata geçiriyor. Kariyer sürecinde birçok farklı sergiye katılıyor. NFT dünyasında ise AI+Photo Manipulation ve kısa bilim-kurgu hikayeleriyle farkındalık oluşturmak istiyor. Aynı zamanda yapay zekânın teknik olarak insan duygularına ne kadar yaklaşabileceğini merak ediyor. Sanatçı, bizleri konfor alanımızdan çıkararak korku ve arzunun sınırlarında dolandırmayı amaçlıyor.
Sanat üretimlerini bir de Ender Diril’in kendisinden dinleyelim;
11 Ocak 1977 yılında İstanbul’da doğdum. Kariyerime 2002 yılında dijital sanatçı olarak başladım. Birçok ajansta yaratıcı yönetici ve ekip lideri olarak devam ettim. 2010 yılından bu yana dijital projeler için markalaşma ve geliştirme süreçlerini yöneten UX/UI Lead Designer olarak global projelerde yer alsam da, çocukluğumdan beri sahip olduğum sanat tutkusunu hiç bırakmadım.
Kozmik korku ve bilim kurgu filmlerinin her zaman büyük bir hayranı olmuşumdur. Yeni çalışmalarımda bu türleri karıştırma fikri aklımın bir köşesinde hep vardı. Masalsı havası, alternatif zaman çizgileri ve boyutlar oluşturma, korku atmosferi, bilim-kurgu çizgisi, sürrealizm ve maksimalist sanatın bir karışımını yaratabilmek asıl hedefimdi. 80’lerin bilim-kurgu/fantezi filmleri, macera oyunları, Commodore 64 ve Amiga 500 oyun kapakları sanatsal sürecimin en büyük ilham kaynakları diyebilirim. Özetle, çalışmalarımı bir bilim-kurgu/kozmik korku/fantezi sanat dokunuşuyla uzay ve zaman içinde bir zihinsel yolculuk olarak tanımlayabilirim.
Bunu başarmak adına pandemide farklı yapay zekâ araçlarıyla çalışmaya başladım ve elde ettiğim çıktıları manipülasyon yeteneklerimle birleştirerek hayal dünyamdaki kompozisyonları hayata geçirme şansı yakaladım. İlk olarak Google Colab VQGAN+CLIP AI ile başlayan serüvenime, PYTTI Sports Racer, Disco Diffusion, Midjourney, DALL·E 2, Stable Diffusion ve BlueWillow gibi AI araçları dahil oldu. Kariyer sürecimde, Photo Manipulation çalışmalarımla birçok sergiye katılmıştım; ancak NFT dünyasına AI+Photo Manipulation ve kısa bilim-kurgu hikayeleri ile birlikte farkındalık oluşturmak istedim.
Ayrıca aklımdaki sorulara yanıt arama sürecim de başlamış oldu: yapay zekâ, bir hikayenin ruh halini yorumlayabilir, satırlar arasını okuyabilir ve hayal ettiğim türdeki sahneyi belirleyebilir mi? Yapay zekânın tümevarım veya belirleyici şekilde bir mantık yürütme şansı olacak mı? Yapay zekâ, hikayenin gerçeklerini inceleyip sonrasında farklı bir hipotezle bizi şaşırtabilir mi?
Bu nedenle tüm çalışmalarımda yazdığım komut satır ve hikayeleri, kelime ağırlığı veya yönlendirici kullanmadan duygularımın bir hikayesi olarak yazmaya başladım. Yapay zekânın kelimeler aracılığıyla duygularımı kavrayıp kavrayamayacağını görmek istedim. Bu çalışmalarımın nedeni ise hangi yapay zekâ modelinin hayal dünyamda yer alan sahneleri gerçekleştirebileceğini test etmekti. Elde ettiğim sonuçlara göre ise, saf bir hikaye metniyle çalıştığımda çok güçlü bir anlama ve kavrayışa sahip farklı yapay zeka araçlarına ait çıktılar elde ettim. Ayrıca, yapay zekanın yaratıcılığını ve gücünü sergilemek için özgürlüğü çok sevdiğini gördüm. Hangi tür sahnenin daha etkileyici olacağına, hangi renk paletinin uygun olduğuna, perspektifine, detaylarına ve sahnenin aydınlatmasına dahi karar verebilir yeteneğe sahip bir araç olduğunu da söylemeden geçemem. Yapay zekâ hangi tür varlıkların daha dramatik veya etkileyici olacağına karar verebilir, yüz ifadeleri, farklı hikayeler ve benzersiz yaşam formları arasındaki ilişkileri anında hissedebileceğiniz şekilde oluşturabilir. Bu nedenle de yaratıcı sürecimdeki kararım, komut satırlarımı saf tutmak, kısa hikaye metinleri olarak yazmak ve mucizeleri görmek oldu.
Peki, neden bilim-kurgu ve kozmik korku türlerini yaptığım çalışmalarda birleştirmeyi seçtim? Bu noktada, kendi açımdan önemli bir soruyu yanıtlamam gerektiğini düşünüyorum: Neden korku?
Zamanda geriye gittiğimizde, ilk insan türünü ayakta tutan iki içgüdü olduğunu gördüm: Arzu ve korku. Arzu, insanlığın devamlığını sağlayabilmesi adına bir şans verdi. Ancak korku, hayatta kalmamızı sağladı. Korku olmadan doğal düşmanlarımızdan kaçma veya ürkütücü olayları aşma şansımız olmazdı. Tehlikede hissettiğimizde, kendimizi kurtarmak için zihnimizdeki her deneyime anında erişebiliriz. Hayatta kalmak için kaslarımızın sertleştiğini hissedebiliriz.
İşte bu nedenle korku, insan olmanın en ilkel kısımlarından biridir, ancak bizler bazen bu duygunun ne kadar güçlü olduğunu ve hayatlarımızı nasıl etkileyebileceğini fark etmeden yaşamaya devam ediyoruz. Medeniyet geliştikçe, bu duyguyu ve gücünü kaybettiğimize inanıyorum. Gerçeklerimizi keşfetmek için zihnimizdeki bu saklı kısmı yeniden keşfetmemiz gerektiğini düşünüyorum. Çünkü korku çok güçlü olabilir. Hatta tek bir resim karesi bile sizi pençeleriyle yakalayabilir, sizi nefessiz bırakabilir. Karanlıkta neyin pusuda olduğundan habersizsinizdir.
Burada bahsettiğim, senelerce maruz kaldığımız ezber korku filmleri elbette değil. Hepimiz zombi, kurt adam ve vampir hikayeleriyle büyüdük. Bazen kitaplarda okuduk, çoğu zamansa filmlerini izledik. O kadar ki, vampir için ahşap bir kazık, güneş ışığı, kutsal su ve sarımsağın mükemmel bir çözüm olduğunu; zombilerin kafalarının kesilmesi gerektiğini, kurt adamlarınsa, gümüş mermilere dayanıksız olduğunu öğrendik. Peki ya bilinmezliğin korkusu? Daha önce hiç görmediğiniz ve beklemediğiniz bir şeyle nasıl başa çıkarsınız? Karanlığın içinizde büyüdüğünü hissettiğinizde neler olur? İşte bu, çaresizce kendinizi kurtarmaya çalıştığınızda içgüdülerinizin sizi sonsuza dek yarı yolda bırakabileceği yerdir ve sizi karşınızda duran şeyin yanında önemsiz hissettirebilir. Konfor alanınızı garip, rahatsız edici ve tuhaf bir sessizlikle doldurabilir.
Silvae Craniorum Obscuratorum
İşte eserlerim için ilham kaynağım tam olarak burası. Eserlerimi inceleyenleri biraz huzursuz etmek ve konfor alanlarından çıkarmak, tabiri caizse sandalyelerini hafifçe sarsmak niyetindeyim. Akıl dışı perspektifler, mimari ve et dokusuyla bütünleşmiş doğaüstü bir boyutta görsel ve zihinsel oyunlar yaratmayı seviyorum. Grotesk geometrinin anormalliği ile izleyenin yabancı hissedeceği bir dünyada, zamanda geriye gidip belki de unuttuğumuz geçmişimizi hatırlamanın bizleri daha güçlü yapacağına inanıyorum. Dünyevi olmayan varlıkların bakışları arasında kaybolup tekrar yolumuzu bulacağımız bir yolculuk aslında.
Korkunun, harikalar diyarında olduğunuzu düşünürken sizi kendi yatağınızda bulabilecek çok özel bir yapısı vardır. Gölgeyi kucaklayın, çünkü insan olmanın gerçek anlamını tam o anda keşfedeceksiniz.
Sanatçının Katıldığı Sergiler:
DIGITAL MIRAGE IN DUBAI UAE, 24 JUL 2023
NFTNYC. 2023 NFT EXHIBITION IN NEW YORK, 12 APR 2023
OASISX & KUWAIT’S FIRST IRL NFT EXHIBITION, 20 SEP 2022
NFT BROOKLYN MXC DROP IN NYC INFRONT OF The Museum of Modern Art
MXC SPECIAL EXHIBITION AT MASLAK 42 WITH A FATBOY SLIM CONCERT 22 MAY 2022
MXC NFT DROP EXHIBITION AT FERİYE ISTANBUL, 6-26 JUN 2022
FULAR’T ART HOUSE, 24 MAY-7 JUN 2022
NFT STATE OF SPRING EXHIBITION AT FERİYE İSTANBUL, 7 APR-MAY 2022
ISTANBUL INTERNATIONAL ART ASSOCIATION, 20 MAR 2022
WE ARE ALL EQUAL EXHIBITION, 5-10 OCT 2021
TECHNÊ EXHIBITION, 28 MAY-JUN 2021
Konuşmacı Olarak Yer Aldığı Etkinlikler
INNOVATION FOR DEVELOPMENT, 27 JUL 2023
ONLINE MENTORING SESSION WITH STUDENTS ABOUT “AI-COLLABORATIVE ART & HOW TO USE AI TOOLS”
SPEAKER IN EMBASSY OF TURKEY IN LISBON, 19 MAY 2023
INSPIRATIONAL SPEAKER ABOUT “AI TOOLS & FUTURE OF AI TOOLS”
MEDIA BAR CAMP, 30 SEP 2022
INSPIRATIONAL SPEAKER ABOUT “ARTIFICIAL INTELLIGENCE ART & Design or fine art?”
HYOER GAMES CONFERENCE, 2 SEP 2022
INSPIRATIONAL SPEAKER ABOUT “NFT WORLD & ARTIFICIAL INTELLIGENCE ART”
NFT SUMMIT ISTANBUL, 28 MAY 2022
NFT ARTIST & INSPIRATIONAL SPEAKER
HUB21 BOOTCAMP, 18 JUN 2022
MENTORING SESSION WITH STUDENTS ABOUT “NFT WORLD & HOW TO BE AN NFT ARTIST”
SCIENCE AND ART DAYS IN CAĞALOĞLU ANATOLIAN HIGH SCHOOL, 10 MAY 2022
NFT ARTIST, MENTOR & INSPIRATIONAL SPEAKER
BAHÇEŞEHİR UNIVERSITY, 9 MAY 2022
MENTORING SESSION WITH STUDENTS ABOUT “NFT WORLD & BLOCK CHAIN DYNAMICS”
İSTANBUL YENİYUZYIL UNIVERSITY, 7 APR 2022
ONLINE MENTORING SESSION WITH STUDENTS ABOUT “THE RIGHT RESOURCES FOR YOUR CREATIVITY”
