Sembolik dünya ve doğa arasında bir köprü: LOOP Barcelona ve öne çıkanları

Ayça Okay

Barcelona’da her yıl düzenlenen LOOP Video Fuarı’nın 21. edisyonu, 21-23 Kasım 2023 tarihlerinde Almanac Barcelona’nın üç katını saran enerjisiyle uluslararası izleyici kitlesiyle buluştu. 2003 yılında kurulduğundan bu yana video sanatının incelenmesi ve tanıtımına odaklanan bir platform olma özelliğini sürdüren fuar uluslararası sanatçılar, küratörler, galeriler, koleksiyonerler ve kurum yöneticileri iş birliğiyle güncel sanatsal tartışmalarının merkezinde video ve filmi keşfetmeyi amaçlayan projeler geliştiriyor. Bu süreçte, karşılaşmaları teşvik ederek görünürlük sağlamanın yanı sıra bilgi ve eser üretimiyle ekosistemini güçlendiriyor. Şüphesiz bu durumun en somut destekleyicisi yıllar içinde oluşturulan LOOP Video Koleksiyonu’nundan seçili eserlerin MACBA’ya (The Museum of Contemporary Art of Barcelona) ödünç verilerek müzenin hatırı sayılır bir video koleksiyonunun inşa edilmesine de katkıda bulunması. Fuar ayrıca, uluslararası sanat profesyonellerini bir araya getiren “Professional Meetings” başlığı altında düzenlenen panel ve toplantı serisi ile hareketli görüntü alanında yaratıcı fikir ve tartışmalar için ortak bir platform oluşturmayı amaçlıyor. Bu etkinlikler, endüstrideki gelişmeleri paylaşmak, deneyimleri aktarmak ve yeni iş birliklerine zemin hazırlamak amacıyla düzenleniyor.

LOOP Festival başlığı altında ise; sergiler, gösterimler ve canlı performanslar hareketli imge yaratımı ile ilgili önerilere odaklanan bir dizi etkinlik ile şehrin farklı noktalarında kamusal alana yayılıyor. Artistik direktörlüğünü Victoria Sacco’ nun gerçekleştirdiği festival bu yıl 100’e yakın sanat alanının katılımıyla gerçekleşen olağanüstü ölçekte senkronize bir etkinliğe dönüşmüş. Güneşin gökyüzünde pırıl pırıl parladığı Kasım ayında ılık Akdeniz ikliminin hâkim olduğu şehirdeki meşhur Trafalgar Sokağı’nda yer alan önde gelen sanat alanlarından Bombon Projects ve Galerie Senda; Eva Fabregas ve Robert Mapplethorpe gibi sanatçıların işlerini sergilerken, MACBA ve Picasso Müzesi video yerleştirme ve performanslara ev sahipliği yapıyor.

Barcelona gibi zengin tarihi ve kültürel alanlara sahip olan İspanya’nın ikinci en yoğun nüfusuna sahip kentinde, büyük bir festival rotası planlamak zor olabilir. Avrupa’daki diğer kentler gibi, Barcelona’nın da yaya dolaşımına uygun olduğunu düşünebilirsiniz. Geçmişte bu şehir, sanayi merkezlerinin varlığı, dar tarihi sokaklar, yetersiz yürüyüş ve bisiklet yolları gibi faktörler nedeniyle yayalar için zorlu bir ortam sunuyordu. Ancak, yerel dinamikler, kültür, kimlik, tarihi eserler gibi unsurlar, uygulanan kentsel dönüşüm planı kapsamında bir araya getirilerek, kent sakinlerinin ihtiyaçlarını gözeten bir yapıya dönüştürüldü. Festivalin yayıldığı farklı mesafelerdeki sanat alanları ve yerleştirmeleri rahatlıkla ziyaret ederken akıllara 2005 yılında Açık Radyo’da Eraslan Sağlam’ın yayınına konuk olan YAYA sergilerinin küratörü kıymetli Fulya Erdemci’nin “Kent dediğimiz şey insanların yaşadığı yer, kenti daha yaşanır bir yer haline getirelim. İkincisi de, kamu dediğimiz şey, sınıf, din, dil, ayrımlarının ötesinde bir şey. Kentlilere mekân açalım” sözlerini getiriyor ve bizim yaşadığımız kentin dış yaşamında çok katılımlı, büyük ölçekli ve yaya dolaşımına uygun sanat etkinliklerinin olasılıkları üzerine düşündürüyor.

Bu yıl LOOP katılımcı sanatçılarının eserlerindeki kavramsal bütünlük, sembolik dünya ile doğa kavramı arasındaki güçlü bağları keşfetmeye odaklanıyor. Çeşitli temel kavramların fizik, tarih, felsefe, edebiyat ve tarih bilimleriyle karşılaşmaları sonucu süzgeçten geçirilmesiyle yapılan sağaltım lens bazlı çalışan sanatçıların özgün perspektifinden sunuluyor. Hareketli görüntüler, insanın yaşadığı dünyayı algılama sürecinde çevresindeki canlıları, nesneleri ve durumları inceleyerek oluşturduğu bireysel bellek farkındalığına ek olarak, inançlar, değerler, yapılar ve sembolik ifadelerle dolu dönüşen toplumsal bellek kavramını işliyor.

Berlin merkezli galeri Esther Schipper tarafından temsil edilen Ugo Rondinone’nin eseri “Burn To Shine”, hayatın ve ölümün bir arada varlığını tanımlayan Budist bir sözden sembolik ilham alıyor. Çöldeki bir ateş etrafında toplanan 12 perküsyonist ve 18 erkek ve kadın dansçı, doğanın beş temel elementi, doğal olaylar ve insan varlığının koşulları üzerine düşündürücü bir performans sergiliyor. Doğanın nefes kesen manzarası ve dünyanın döngüsel hareketi, dansçıların ritmiyle birleştiğinde, eser Yunan mitolojisindeki ölümsüz Anka kuşunun küllerinden yeniden doğma hikâyesine referans veriyor.

Toplumsal belleğin oluşturulmasında temel bir rol oynayan duyumsama eylemlerinden türeyen bilgi, coğrafyanın etkisiyle zaman içinde estetik bir anlatıya dönüşür. Bu bağlamda, Seba Calfuqueo’nun “TRAY TRAY KO” adlı videosunda, Mapuche dünya görüşü üzerinden değerlendirdiği akan şelale kavramı, farklı kültürlerde taşıdığı çeşitli anlamlarıyla öne çıkıyor. Çarpıcı renklere hâkim doğanın sınırsızlığında kaybolan bedenin kırılganlığı, aynı zamanda geleneksel deneyim belleğinin işlevsel çözümlemesini düşündürüyor.

Fuarın en dikkat çeken videoları arasında Mimiko Türkkan’ın Earth Fight başlıklı 4K projeksiyon ile yansıtılan eseri yer alıyor. Türkiye’de yaşayan ve üreten sanatçı Mimiko Türkkan fuara Analix Forever ile katılıyor. Yakın zamanda temsil edildiği Pilot Galeri’de Niyet Dalgaları sergisinde ve 10. Mediations Bienali’nde sergilenen “Earth Fight”, iki yıl önce Ege Bölgesi’nde gerçekleşen yangınların sonucu yok olan koca bir ekosistemin distopik görüntüsüne dikkat çekiyor. Doğal süreçlerin sonucunda ortaya çıkan zararlar, kâr odaklı kararlar, insan hakları ve çevreyi düzeltme çabası ile yapılan aşırı müdahalelerden kaynaklanan zararlar üzerine düşündürüyor ve dünya genelinde iklim acil durumları ilan edildiğinde ortaya çıkan bu tip durumları değerlendiriyor.

“Earth Fight çalışmasını Loop’ta göstermek, hem videoya ilgi duyan bir izleyici kitlesiyle bire bir iletişim kurma imkânı verdi, hem de fuarı gezen sanat profesyonelleriyle temas olanağı sağladı. Ana temasının maalesef dünyanın pek çok yerinde art arda yaşanan orman yangınlarını konu alması nedeniyle, izleyiciyle direk bir iletişim kanalı kuran bir çalışma gerçekleştirmiş olduğumu, Loop’taki ‘exchange’ler sayesinde içselleştirdim ve bu çok büyük bir içsel tatmin kaynağı oldu. Benim açımdan zorlayıcı ve çok güçlü hisler sonucu ortaya çıkan bir çalışmanın, çok çeşitli birikimlerden gelen izleyicilerin farklı hassasiyetlerine dokunması ve benimle yüz yüze hislerini paylaşmaları, Türkiye’de nadiren yaşayabildiğim türden, değerli bir deneyimdi.” Gözde Mimiko Türkkan.

New York’ta yer alan Fragments Gallery’de büyüleyici Bach eserinin piyano müziği eşliğinde işitsel ve görsel bakımdan güçlü bir performans kalıntısı karşımıza çıkıyor. Berlin’de yaşayan sanatçı Young-Jun Tak, performans ve video aracılığıyla şekillenen pratiğini küresel medya söylemi bağlamında sürekli olarak çatışma içinde olan radikal Hristiyan örgütleri ile queer topluluklar arasında sıradışı iletişim kanalları kurmak üzerine temellendiriyor. Bu toplulukların benzerliklerini ortaya koymak üzere dini ikonografileri ve LGBTQ+ karşıtı basılı materyaller gibi karşıtlıkları bir araya getirerek ibadet imgeleri ile örgütlerin temel mesajları ve eylemleri arasındaki uyumsuzlukları gözler önüne seriyor. Tak, 18 dakikalık Wish You a Lovely Sunday için iki koreograf ve iki dansçıyı Berlin’deki “Kirche am Südstern” kilisesi ve “SchwuZ” adlı queer kulüpte yeni bir koreografi oluşturmak üzere eşleştiriyor. Kiliseler ve queer kulüpler, başta farklı amaçlar için kullanılıyormuş gibi görünse de her iki alan da belirli ritüelleri, davranış normlarını ve mekânın rolüyle yakından ilişkili tutumları gerektirdiği için ilginç benzerliklere sahip. Günlerce süren provalar sonrasında dansçılar için belirlenen mekânlar değiştiriliyor ve koreografilerini değişen konumun yeni mimari özellikleri ve atmosferine göre yeniden programlamak zorunda kalıyorlar. Kilise ve Queer kulüp gibi iki farklı performans alanının doğal davranış parametreleri ve kodları ile yeniden şekillenen büyüleyici dans figürleri izleyeni uzunca bir süre etkisi altına alıyor.

Üretimlerini Barcelona’da gerçekleştiren fotoğraf sanatçısı Xavi Bou’nun “Dünyadaki tüm kuşlar bir gün sayılacak mı?” sorusundan yola çıkarak Belçika’daki UCLouvain üniversitesi ile gerçekleştirdiği Reveal Flight projesi neo-liberal politikalar sonucu sahip olmak ve kontrol etme gibi aç gözlü temalar etrafında şekillenen toplumsal eğilimleri mercek altına alıyor. Bou, gelecekte gezegenin tüm canlılarının kayıtlı olacağı bir noktaya ulaşılıp ulaşılamayacağını sorgulayarak göz ile görülebilen uçuş halindeki kuşları tanımlamayı mümkün kılacak bir model oluşturuyor. Devam eden bir proje olan Reveal Flight önümüzdeki dönemde National Geographic iş birliği ile bu kez böceklerin hareketlerini gözlemleyen üretimlere odaklanacak.

Isabelle & Jean Conrad Lemaître,Haro Cümbüşyan, Renée Drakeve Josée & Marc Gensollen’den oluşan seçici kurul tarafından belirlenen LOOP Fuar Ödülü’nün bu yıl kazananı ise gücün kötüye kullanımı ve medya kontrolü gibi konulara odaklanan Taipei merkezli Chi-Wen Gallery’nin temsiliyetindeki Tayvanlı sanatçılar Wang Jun-Jieh ve Cheang Shu Lea’nın “How Was History Wounded?” adlı eseri oldu. Rodeo Gallery tarafından temsil edilen Shadi Habib Allah’ın “M1” adlı eseri ise LOOP Fuar koleksiyonuna dahil edildi ve dolayısı ile MACBA koleksiyonuna ödünç verilecek.