Uğur Erden
Önceki yazılarımızda NFT ve yapay zekâ bağlantısı ve tanımlayıcı bir belge (tapu, ruhsat olarak) NFT’nin bize sunabileceği imkânlar üzerine düşünmüştük. Bu fikirler görece yeni ve üzerinde alınan yolu izleyebildiğimiz fikirlerdi. Şimdi konuyu yavaş yavaş, biraz daha eski, sessiz sedasız yürütülen başka bir fikre doğru yönelteceğim. Geçtiğimiz bir yıl içerisinde kripto dünyasında birçok değişiklik oldu ve hepimizin kabul edeceği üzere kripto dünyası bu sene içerisinde birçok önemli adım attı, yenilik yaptı. Aynı ölçüde kriptoya olan ilgi de bu bir sene içerisinde çokça arttı. Fakat bu ilgi bazılarına yeterli gelmiyor. Şimdi onlar üzerine biraz konuşacağız.
Dünya hepimizin kabul edeceği üzere Amerika, Avrupa, Rusya, Çin ve diğerleri gibi bir ayrımla teknolojiye ulaşabiliyor. Daha doğrusu teknolojiyi üretenler ve tüketenler ayrımı kaçınılmaz bir gerçek. Teknolojiye ulaşmak onu üretmekten geçtiği kadar ülkelerin, bireylerin alım gücüyle de doğrudan ilgili. Bu sebeple, mesela Afrika ülkeleri teknolojiden en az nasibini alabilen ülkeler. Kapitalizmin doğası gereği de böyle olması şaşırtıcı değil. Fakat. Evet, koca bir fakat! Kripto dünyası bu konuda aynı fikirde değil. Onlar Afrika gibi teknolojiye erişim imkânı az olan ülkelerin veya görece daha az alım gücüne sahip bireylerin de bu işe dâhil olması gerektiği kanaatinde. Tam burada, bir parantezle kapitalizm üzerinde oyun değiştirici bir rollerinin olacağı da aşikâr ama bu başka bir mecranın ve yazının konusu olabilir, siz yine de bunu bir düşünün, şimdilik geçiyorum ve konumuza dönüyorum.
Bitcoin, ethereum gibi kripto varlıkların yanında pek de adı duyulmamış sayılacak bir kripto varlığa dikkat çekeceğim önce: Celo.[1] Peşinen, ilgililer için internet sitesi şöyle: www.celo.org Celo’nun bir kripto varlık olarak yapmak istediği birçok şey, ekibinin birçok projesi var ama ben burada sadece birkaç noktaya dikkat çekeceğim. Celo, temelde düşük ücretli bir ödeme aracı olmayı ve para transferi gerçekleştirmeyi hedefleyen bir kripto varlık fakat bu transferler için diğerlerinden farklı bir yöntem öneriyor: Doğrudan cep telefonu ile gönderim. 5-10 yıl öncesine kadar hepimizin kullandığı birtakım kodlar vardı, hatırlarsınız: “*123#” gibi kodlarla birtakım bilgilere ulaşabiliyorduk. Şimdi Celo, cep telefonu numarası ve kripto cüzdanı eşleyerek, bu kodları kullanıp kripto varlık transferi gerçekleştirebilmemiz için çalışıyor. Bunun için de ciddi yatırımlar aldı ki yatırım yapan şirketlerden biri olan Deutsche Telekom oldukça dikkat çekici. (www.cnbc.com/2021/04/20/deutsche-telekom-invests-in-blockchain-payments-platform-celo.html) Üstelik daha dikkat çekici olan Celo’nun bu işlemler için akıllı telefona olan ihtiyacı ortadan kaldırıcı bir yöntem arıyor oluşu… Ayrıca projelerine Afrika kıtasını da dahil ediyorlar. Şu an için NFT üzerine pek bir çalışmaları olmasa da akıllı kontratlara açık yapısı bana *123# gibi küçük bir kodla, hiçbir aracı programa ihtiyaç kalmadan gerçekleştirilebilecek bir NFT gönderiminin hayal olmadığını düşündürüyor ki bu da gerçekten büyüleyici değil mi? O hâlde Celo’nun mottosuna şöyle diyebilir miyiz: Herkes için erişim, her yere erişim!
Aynı mottoyu paylaşan bir başka kripto varlık ise Cardano’dur (ADA) şüphesiz. Önceki yazımızda NFT’lerin tanımlayıcı belge oldukları konusunda uzun uzun konuşmuştuk. Onların tapu veya ruhsat yerine geçebileceklerini de artık biliyoruz. Cardano bunu bir adım öteye taşıyor ve şöyle diyor: Eğer kripto varlıklar, araçları ve taşınmaz malları belgeleyebiliyorsa insanları neden belgeleyemesin? Ve 2021 Ağustos’tan bu yana kripto varlıkların birer kimlik kartı olarak kullanılabilmesi için çalışmalarını yürütüyorlar. Ne tesadüftür ki yine Afrika’da:
Henüz bu teknolojinin ayrıntıları paylaşılmadı fakat bunun en iyi yolunun NFT ile kişileri tanımlamak olacağı tartışmasız bir gerçek. Veya ihtiyaç hâlinde güncel NFT teknolojisi üzerinden türeyen bir tanımlayıcı belge ile bu işin çözüleceği kanaatindeyim. Dolayısıyla bunun doğrudan veya dolaylı NFT üzerinden gerçekleştirileceği varsayımıyla devam ediyorum. Peki neden kripto tabanlı bir kimlik kartı? Aslında cevap basit, devlet dairelerini büyük bir yükten kurtarmak. Fakat bu kadar mı? Hayır. Yeni kripto tabanlı kimlik kartları sayesinde Etiyopya halkı iş, okul başvurusu gibi süreçleri tek tıka kadar düşürebilecek bir hıza erişecek. Kişi hakkındaki verilerin devlet dairelerince veya aracı kurumlarca doğrulanmaya muhtaç olmayacak kesinlikte olmasının getirdiği bu hız, başvuru süreçlerinde gerçekleşecek belge eksiklikleri gibi hataların gerçekleşme ihtimalini de ortadan kaldıracak. Diğer yandan mesela bir hastaneye giden kişi, bilgilerini tek tıkla hastane ile paylaşabildiği gibi işlemleri bittikten sonra tek tıkla hastanenin o bilgilere erişim hakkını iptal edebilecek ve böylece ciddi bir kişisel veri gizliliği sağlanmış olacak. Kişiler birbirine kripto varlık veya fiat para transferi yapmak istediklerinde kripto tabanlı kimlik numaralarını kullanabilecekler ve saniyeler içerisinde işlemlerini gerçekleştirebilecekler.
İşin bizim açımızdan daha dikkat çekici tarafı ise Türkiye’nin de bu konuya oldukça sıcak bakıyor oluşu. Ülkemiz bir süredir e-devlet ve yeni kimlik kartları ile bu konuda dijitalleşme bakımından büyük adımlar atmıştı. Şimdi kripto tabanlı dijital kimlikler konusunda benzer adımlar geliyor ki araştırmalar çoktan başladı bile. Bu konuda Tubitak tarafından oluşturulan henüz yeni tarihli sayılabilecek bir belgeyi şöyle paylaşıyorum:
https://blokzincir.bilgem.tubitak.gov.tr/wp-content/uploads/sites/15/2022/06/20-Oktay-Adalier.pdf
Şimdi biraz düşünelim. Eğer kripto tabanlı kimlik kartları Türkiye’de veya elbette başka bir ülkede devreye girerse ne olur? İnsanlar, devlet dairelerinin veri doğrulamak için harcadıkları uzun vakitler ve bu işlem için harcanan maliyetlerden kurtulur. Kripto varlıkların yapısı gereği veri güvenliği en üst düzeye taşınmış olur. İnsanlar kişisel verilerini istedikleri kurum, kuruluşla paylaşabilecekleri gibi paylaşım izinlerini tek bir tıkla iptal edebilirler. Kişilerin gündelik hayatta gerçekleştirecekleri ödeme ve para transferi işlemleri kripto tabanlı kimlik kartlarıyla çalışma saati sınırı olmaksızın saniyeler içerisinde gerçekleştirilebilir ve birçok banka şubesine ihtiyaç ortadan kalkar. Birçok başvuruda toplanacak onlarca belge, çok hızlı bir şekilde başvurulan kurum veya kuruluşa iletilebilir. Önceki yazımızda bahsettiğimiz tapu ve ruhsatlar rahatça ve hızlıca kişilerle entegre edilebilir. Böylece ciddi anlamda para ve zaman tasarrufu sağlanmış olur. Ülke dışında, vize ve pasaport işlemleri çok hızlı bir şekilde kripto sistemler tarafından gerçekleştirilerek bu kimlik kartlarına entegre edilebilir ki bu da bizi birçok uğraştan kurtarır. Ayrıca birçok belgeyi yanımızda sürekli gezdirme zorunluluğumuz da ortadan kalkar. Kısacası kişiye ülkesinden dünyaya rahatça açılabilme imkânı tanır. Fikri biraz daha ileri taşıyacak olursak, kripto tabanlı kimlik kartları insanların dijital dünyadaki yansımaları hâline gelecekleri için gelecekte gerçekleşecek olan yapay zekâ uygulamaları ile insanlar birbirine daha da yakınlaştırılmış olur ve bize aslında bu dünya dışında başka bir dünyanın kapıları da açılmış olur. Belki de bir gün bir robot ile bir insan birbirlerine kimliklerini göstererek tanışırlar? Sizin için de gerçekten heyecan verici bir buluşma olmaz bu? Sanki kripto adım adım dünyayı ve dünyaları birleştiriyor gibi, ne dersiniz? Ben Celo ve Cardano için düşündüğümüz mottonun, küçük bir değişiklikle, zaman içerisinde bizim de mottomuz olacağı kanaatindeyim: Her şey için erişim, her yere erişim! Aynı fikirde misiniz?
[1] Celo hakkında dokümanlara ulaşmak isteyenler şöyle buyursunlar: https://docs.celo.org/
