Uğur Erden
Geçen yazımda hep beraber iNFT hakkında düşünmüş ve onun imkânlarını irdelemiştik. iNFT, NFT’leri fonksiyonel olmayan medya dosyaları olmanın dışına çıkarıyor, yani onlara birer fonksiyon yüklüyor ve hatta onları etkileşimli hâle getiriyordu fakat yine de NFT dijital bir değer olarak kalıyordu. Bu defa NFT’nin dijital dünya dışına taşan kısmına bir göz atacağız.
Uzunca bir süredir NFT’nin Türkçe karşılığının ne olacağı konuşuluyordu. Bu karşılık için çok çeşitli öneriler de getirildi fakat geçtiğimiz ay resmî makamlarca da dile getirilen karşılık, öneriler arasında öne çıktı ve yavaş yavaş da benimsenecek gibi gözüyor. Bu karşılık “Nitelikli Fikri Tapu” şeklindedir. Açıkçası NFT’nin bugünü için gerçekten isabetli olduğunu düşünüyorum. Özellikle tapu kelimesi fazlaca göze çarpıyor ve mülkiyeti, bilinen yöntemler arasında, en iyi ifade edecek kelimelerden biri olduğuna eminim. Fakat neden fikrî olduğunu da sormadan edemiyorum. Yine de biz tane tane ilerleyelim. Önce netleştirmemiz gereken bir nokta var: Ethereum, Avalanche, Fantom gibi kripto ağlarında tam olarak gerçekleşen nedir?
Bu ağlarda gerçekleşen işlem en öz hâliyle onaylama ve teyit etmedir. Şöyle örnekleyelim: A ve B kişileri ve bunların birer kripto cüzdanları var diyelim. A kişisi B kişisine kripto bir varlık göndermek istediğinde ağ önce A ve B kişilerinin birer cüzdanlarının olup olmadığını sorgular, cevap olumlu ise A kişisinde göndermek istediği kripto varlığın olup olmadığına bakar, eğer bu varlık eksiksiz bir şekilde oradaysa onu B kişisine iletir ve en sonunda bu iletimin gerçekleştiğini teyit eder ve işlemi bitirir. Eğer söz konusu varlık bir NFT ise bu defa ek bir adım olarak A kişisinin NFT’ye sahip olup olmadığı, B kişisinin ise istenen ücreti verip veremeyeceği ağ tarafından sorgulanır. Peki bu size de gerçek hayatta da benzer işlemlerin olduğunu düşündürmüyor mu?
Evet aynı işlemi gerçek hayatta benzer bir işleyişle para transferi gerçekleştirirken bankalar yaparlar. Fakat mesele NFT gibi bir “tapu”nun aktarımı olduğunda benzer bir işlemin gerçekleştiği bir yer daha vardır orası da Noterlikler ve Tapu Kadastro daireleridir. Bir ev veya araba satışında sırasıyla ev sahibinin o eve sahip olup olmadığı, alıcının gerçekten onu alacak parasının olup olmadığı, alıcı veya satıcının satışa engel olacak herhangi bir durumlarının olup olmadığı sorgulanır ve eğer hepsi olumlu cevaplanırsa satış gerçekleştirilir, alıcı yeni mülküne sahip olur ve kurum bunu onaylar. Hayırlı olsun.
Peki Noterlikler, Tapu Kadastro ve kripto ağlardaki işlem şemasını neden anlattım? Sadece ağdaki işlemi gerçek hayatta örneklemek ve bunun daha anlaşılır olmasını sağlamak için mi? Elbette hayır. Kripto dünyası bir süredir gerçek hayattaki bu işlemleri kripto ağlarda gerçekleştirmenin yollarını arıyor ve bazıları bu yolu bulmuş gibi…
Önemli bir ikinci el araç satış finansmanı sağlayan Alman firma Auto 1 Fintech geçen yıldan beri böyle bir proje üzerinde çalışıyor. Firma otomobilleri Ethereum ağı üzerinde işlemi gerçekleştirerek yeni sahiplerine ulaştırmayı amaçlıyor. Bu işlem için makul bir işlem ücreti almak niyetindeler ve Ethereum ağı sayesinde işlemlerin hatasız bir şekilde gerçekleşebileceğini söylüyorlar. Şirketin bu konuda daha rahat hareket edebilmek için oluşturdukları bir de tokenları var. Meraklılar için elbette linkimiz mevcut, buyurun efenim:
Bu konuda daha büyük adımlar atan bir başka firma ise Propy… Şirket ilk defa Kiev’de bir daireyi NFT olarak, açık artırma usulüyle geçen sene sattı. Bu daire için internet sitelerinde bir de bölüm oluşturdular: https://propy.com/browse/propy-nft/
Şirket bir süre sonra ABD, Florida’da bu defa müstakil bir evi açık artırmaya çıkardı ve 210 Ethereum’a satışı gerçekleştirdi. Bu ev için sitelerinde hazırladıkları bölüm ise şöyle: https://propy.com/browse/first-us-real-estate-nft/
Sıradaki NFT olarak satılacak evin duyurusunu ise 23 Haziran’da şu haberle yaptılar: https://propy.com/browse/one-week-two-nft-releases-from-propy/
Bunun dışında şirket henüz NFT olmayan ama kripto varlıkla satın alınabilen mülkleri de şu adreste listeliyor: https://propy.com/map
Buraya kadar bir sorun yok. Herhangi bir mülk eski yöntemlerle de, NFT olarak da satılabilir. O zaman neden NFT olarak satılsın ki, dediğinizi duyar gibiyim. Daha önce mülk alım satımı yapmış olan herkes sürecin ne kadar uzun ve uğraştırıcı olduğunu çok iyi bilirler. Bilmeyenler için de şöyle söyleyelim bir mülkün devir işlemlerini gerçekleştirmek için en iyi ihtimalle bir gününüzü harcarsınız ki bazı zamanlarda bu işlem çok daha uzun sürebilir. NFT olarak bir mülk alacağınızda ise bu süre, ağın işlem süresine göre, şu an genelde Ethereum kullanıldığı için, maksimum 10 dakikadır. Ve evet, hayırlı olsun. Üstelik bu işlem için evinizden bile çıkmadınız. Aynı zamanda muhtemelen o kuruma vereceğiniz paradan çok daha azını harcadınız.
Kripto dünyasında gerçekleşen her işlem, eğer özellikle gizlilik için üretilen varlıkları kullanmıyorsanız, kayıt altına alınır. Bu kayıt dakikalar hatta kullandığınız ağa göre saniyeler içerisinde gerçekleştirilir. İçerisinde insan faktörü olmadığı için hata payını tamamen ortadan kaldırır ve hem içinizi rahatlatır hem de iş ve zamandan ciddi bir kazanç sağlar. Ayrıca satmak istediğiniz kripto varlığa dünyanın herhangi bir yerinden ulaşım sağlar ki bu da alıcı kitlenizi bir hayli büyütür. NFT şeklinde mülklerin satışı için de bu durumların hepsi geçerlidir.
Buraya kadar gerçekleşmiş olan konuları konuştuk ama bu yazı dizisinin amacı sadece bu değil. Şimdi konuyu biraz daha genişletiyoruz. Avalanche (Avax) ağının kurucusu ve CEO’su Emin Gün Sirer’in attığı bir tweete bakıyoruz:
Hepimizin merakla beklediği TOGG’ların Avalanche cüzdanıyla birlikte geleceği haberiydi bu ve benim için gerçekten de heyecan verici. Peki neden bu kadar heyecanlanıyorum? Eğer bir elektrikli araba gerçekten bir kripto cüzdan ile birlikte gelirse yapabileceklerimiz gerçekten de çok genişler de o yüzden. Mesela bir şarj istasyonunda arabamızı şarj ettikten sonra ücreti ödemek için uğraşmayız ve bunu elektrikli arabamızdan hızlıca halledebiliriz. Eve geçerken yemek siparişini yine arabamız üzerinden bu cüzdanla verebiliriz veya yolculuk esnasında yol üzerindeki bir kafeden kahve siparişini arabamız ile verip geçerken kahvemizi alabiliriz. Bunlar gerçekten harika olur ama telefonumuzla da yapabileceğimiz şeylerin ötesine geçmemiz gerek. Bunu mümkün kılan ise NFT oluyor. Eğer bir elektrikli araba bir kripto cüzdanla gelirse araba ruhsatımızı yanımızda taşımamız gerekmeyebilir. Onu NFT olarak arabamızın cüzdanında sürekli taşıyabiliriz. Ayrıca aracımızı satmak istediğimizde yukarıda gördüğümüz şekilde NFT olarak rahatça satabiliriz. Bunlar tabii şu an için sadece düşünceden ibaretler ama kripto dünyası da teknoloji de böyle gelişirken bunları neden gerçek hayatta görmeyelim?
Kripto dünyasının bize oldukça farklı ve çok hızlı bir hayat sunacağına inananlardanım. Arabamızı, evimizi alıp satmak istediğimizde sadece karşımızdaki kişi ile telefonlarımızı tokuşturmanın yeterli olacağı bir dünyaya gidiyoruz gibi gelmiyor mu size de? Veya elektrikli aracı NFT olarak satın aldığımızda aracın evimize doğru yola çıktığını, birkaç saat içerisinde ise kapının önünde bizi bekliyor olacağını düşünmüyor musunuz? Size de gerçekten heyecan verici bir dünya yaklaşıyor gibi gelmiyor mu?
